Middag-Humsterland, ten zuiden van het Reitdiep, is het oudste cultuurlandschap van Nederland. Dit wierdenlandschap is zeer typerend voor de ontstaansgeschiedenis van het noordelijk zeekleigebied. Museum Wierdenland in Ezinge toont deze geschiedenis en bijzondere vondsten van prof. Van Giffen, waarmee Ezinge internationale faam verwierf. Uit de vondsten kan worden afgeleid hoe men in de regio leefde tijdens de IJzertijd, Romeinse tijd en Middeleeuwen.
Kloostermuseum Sint Bernardushof in Aduard vertelt het verhaal van een van de grootste Cisterciënzer kloosters ooit. En de grote invloed van het klooster gedurende 400 jaar op waterstaat, bouwkunde, landbouw en handel, onderwijs en wetenschappen in Groningen en ver daarbuiten. Je vindt er nog de 13e- eeuwse ziekenzaal van het klooster en je ziet hier kloosterelementen die nergens anders in de wereld te zien zijn. De Menkemaborg toont het rijke kasteelleven in de 18e- eeuw met een prachtig interieur en formele tuin.
De Menkemaborg in Uithuizen is in oorsprong een uit de 14de eeuw daterend ‘steenhuis’, dat in de loop der tijd vergroot is. Van 1682 tot 1902 woonde hier de familie Alberda. Voor het verfraaien van het interieur werden kunstenaars aangetrokken. Beeldsnijder Jan de Rijk maakt de imposante schoorsteenmantels van barok houtsnijwerk en Harmannus Collenius schilderde daarvoor mythologische voorstellingen. Ook een heel bijzonder staatsieledikant, gemaakt van gele Chinese zijdedamast, is bewaard gebleven.
Museum Borg Verhildersum in Leens toont het leven van de adel, de boer en de landarbeider in de 19e eeuw. Verder is er altijd een deel van de collectie oude ambachten en de vermaarde collectie Groninger mode en dracht uit de 19e eeuw te zien. In de borg hangt het grootste familieportret van Nederland van de Fam Van Starkenborgh uit 1670. In de boerderij staat de Arendploeg als voorbeeld van 19e eeuwse landbouwinnovatie die zorgde voor grote welvaart en de basis legde voor de graanrepubliek Groningen.
In Openluchtmuseum Het Hoogeland ervaren bezoekers hoe het leven in het dorp eraan toe ging in de 19e eeuw; een groot deel van de oude kern van het wierdendorp Warffum is daartoe ingericht als sfeervol museum. Je wandelt er door kleine straatjes op de oude wierde en vindt er de smidse, de fietsenmaker, de kroeg, de kruidenier en nog veel meer.
En de visserij is tot vandaag een belangrijke bron van inkomsten in dit gebied. De geschiedenis van de visserij beleef je in Het Visserijmuseum in Zoutkamp, waar je naast de schepen, motoren en materialen ook het verdriet ziet van de opheffing van de vissershaven in Zoutkamp door de afsluiting van de Lauwerszee.